Xuất khẩu lao động (XKLĐ) được coi là hướng giải quyết việc làm với thu nhập cao cho người lao động (NLĐ). Tuy nhiên, những năm qua, hoạt động này vẫn chưa đạt hiệu quả như mong muốn. Hiện nay, các ngành chức năng đang tập trung tìm hướng đi mới. Để có một cái nhìn tổng quát về XKLĐ, cũng như hướng phát triển thị trường này, Nhà nước và lãnh đạo các tỉnh đã có những cuộc hội đàm để đưa ra phương hướng giải quyết vấn đề này. Tất cả đều hỗ trợ cho NLĐ có cơ hội thoát nghèo, nâng cao tay nghề và nhìn xa hơn là tích lũy được kinh nghiệm làm việc để sau này khi về nước sẽ có được một nghề nghiệp ổn định. Hãy cùng phân tích những tồn tại cũng như phương hướng giải quyết cho vấn đề đã nêu.
Tồn tại
Những năm qua, ngoài tạo việc làm tại chỗ, các cấp, ngành còn tìm kiếm thị trường XKLĐ có uy tín cho NLĐ. Qua đó, tạo thêm nhiều cơ hội việc làm có thu nhập cao cho NLĐ của địa phương. Sở Lao động – Thương binh và Xã hội (LĐ-TB-XH) đã phối hợp với Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh đưa thông tin tuyển dụng đến cơ sở để NLĐ có nhu cầu đi làm việc ở nước ngoài nắm bắt; đồng thời khai thác đơn đặt hàng của các doanh nghiệp (DN) XKLĐ uy tín để tuyển dụng lao động của địa phương. Theo thống kê tại tỉnh Khánh Hòa, trung bình mỗi năm có gần 20 DN hoạt động XKLĐ tư vấn, tuyển chọn khoảng 500 đến 1.000 lao động đi làm việc theo hợp đồng 3 năm tại các nước và vùng lãnh thổ như: Malaysia, Đài Loan, Singapore, Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức… Tuy nhiên, từ năm 2011 đến 2014, chỉ có hơn 300 người đăng ký tham gia. Theo thông tin cho biết “Vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu tuyển chọn lao động cho các nhà tuyển dụng XKLĐ. Chúng ta vẫn đang bỏ lỡ một hướng tạo việc làm với thu nhập cao cho NLĐ của địa phương”.
Nguyên nhân hoạt động XKLĐ chưa thu hút được NLĐ tham gia là do công tác thông tin, tuyên truyền, vận động còn yếu, chưa đến được với NLĐ ở địa phương hoặc học sinh trong các trường nghề. Do thiếu thông tin, chưa am hiểu về hoạt động XKLĐ nên nhiều NLĐ, nhất là lao động ở khu vực miền núi còn ngại đi làm việc ở nước ngoài. Bên cạnh đó, tại các tỉnh chưa thành lập được quỹ hỗ trợ XKLĐ và ban chỉ đạo XKLĐ từ các tỉnh đến huyện, trong khi NLĐ có nguyện vọng đi XKLĐ đang thiếu vốn. Các tỉnh vẫn chưa có DN nào đăng ký cấp phép hoạt động XKLĐ để tạo điều kiện thuận lợi, niềm tin cho NLĐ địa phương tham gia.
Ngoài ra, các cơ sở đào tạo nghề trên địa bàn các tỉnh chưa thực sự quan tâm đến việc đào tạo nguồn lao động đi làm việc ở nước ngoài. Chất lượng nguồn lao động nói chung chưa đáp ứng được yêu cầu của bên tuyển dụng như: trình độ học vấn, ngoại ngữ, nghề nghiệp, tác phong công nghiệp…
Sẽ có hướng đi mới
Trước thực trạng đó, ngành LĐ-TB-XH đã trình bày Đề án “Hỗ trợ NLĐ đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng giai đoạn 2015 – 2020”. Theo đó, ngành phấn đấu đến hết năm 2020, có 3.000 NLĐ tham gia XKLĐ (bình quân 500 lao động/năm). Trước mắt, năm 2015 có 300 lao động đi XKLĐ. Những thị trường mà NLĐ hướng đến là Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức… với các nghề như: hàn, tiện, cơ khí, điện, điện tử, bảo trì máy móc, xây dựng, may mặc, chế biến thực phẩm, thủy hải sản, sản xuất đồ gỗ, sản xuất nhựa, trồng trọt, thu hoạch nông sản, đánh cá gần bờ, điều dưỡng, trợ lý điều dưỡng…
Để thu hút NLĐ tham gia, ngành chức năng sẽ phối hợp với các hội, đoàn thể, địa phương đẩy mạnh công tác tuyên truyền dưới nhiều hình thức khác nhau để NLĐ nắm rõ về chính sách, lợi ích của XKLĐ; tập huấn nâng cao năng lực, kiến thức cho cán bộ làm công tác XKLĐ từ tỉnh đến cơ sở; chỉ đạo các trường nghề xây dựng kế hoạch, chương trình đào tạo nguồn cho XKLĐ, trong đó tập trung đào tạo những ngành nghề các nước có nhu cầu tuyển dụng như: hàn, mộc, cơ khí, điện tử, xây dựng, chế biến thực phẩm, thủy hải sản, điều dưỡng, hộ lý… Bên cạnh đó, liên kết chặt chẽ với các DN hoạt động XKLĐ do Bộ LĐ-TB-XH cấp phép để tiếp nhận đơn đặt hàng tuyển chọn lao động đi làm việc ở Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức, Đài Loan… Đặc biệt, ưu tiên hỗ trợ chi phí học nghề, ngoại ngữ, tiền ăn ở, đi lại… cho lao động là thân nhân gia đình người có công với cách mạng, người dân tộc thiểu số, hộ nghèo, cận nghèo…
Đề án còn tập trung hỗ trợ vốn cho NLĐ thông qua quỹ hỗ trợ XKLĐ do kinh phí cấp hàng năm. Theo đó, lao động là thân nhân gia đình người có công với cách mạng, người dân tộc thiểu số, hộ nghèo, cận nghèo, bộ đội xuất ngũ được hỗ trợ vay 100% chi phí đi làm việc ở nước ngoài; các đối tượng khác được hỗ trợ vay 80% chi phí. Dự kiến, nguồn vốn hỗ trợ bình quân 120 triệu đồng/người. NLĐ phải hoàn trả số vốn này sau 3 năm đi làm việc ở nước ngoài trở về. “Theo tính toán, sau 3 năm đi làm việc trở về, mỗi lao động sẽ có thu nhập khoảng 1 tỷ đồng. Hết thời hạn, khi về nước, sẽ tiếp tục tư vấn, giới thiệu việc làm cho NLĐ theo đúng trình độ tay nghề và vị trí công việc của họ. Đối với những lao động muốn tiếp tục đi làm việc ở nước ngoài, tiếp tục tạo điều kiện.
Có thể nói, với những chính sách này, trong những năm tới, XKLĐ sẽ góp phần giảm áp lực việc làm trong tỉnh; đồng thời nâng cao tay nghề, thu nhập, đời sống của NLĐ và gia đình, góp phần giảm nghèo bền vững, thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội tại địa phương.
