Đây là câu hỏi của rất nhiều bạn trẻ hiện nay sau khi học xong chương trình PTTH : Làm gì tiếp theo đây, đi xuất khẩu lao động Nhật bản, Đài Loan… hay đi học đại học, học trường nghề hay học đại học…
Đối mặt với thực tế công việc và thu nhập ngày càng khó khăn, nhiều bạn trẻ đã phải sớm tự đặt cho mình vấn đề trên để tìm hướng đi đúng đắn nhất cho mình sau khi rời ghế nhà trường phổ thông. Một số bạn đi học đại học, một số bạn đi học trung cấp, cao đẳng, hoặc trường nghề ngắn – dài hạn, một số đi xuất khẩu lao động ra nước ngoài, mốt số khác thì an phận ở nhà giúp bố mẹ, thậm chí lập gia đình….
Tốt nghiệp PTTH, trước mắt các bạn là một chặng đường dài
Nói về hướng lựa chọn sau khi học xong cấp 3, cái này tùy thuộc vào từng hoàn cảnh gia đinh và bản thân các bạn, nhưng cũng có thể phân tích một số ưu nhược điểm của từng phương án để các bạn có một cái nhìn rõ hơn.
1. Nếu lựa chọn đi học đại học hoặc cao đẳng sau khi tốt nghiệp PTTH
Đây là ý tưởng đầu tiên của nhiều bạn trẻ. Nhưng thử xét xem, để đi học ĐH, cần phải xem mình có phù hợp ( học lực ) không, tài chính của gia đình thế nào nếu một tháng phải chi phí tới 5-7 triệu đồng khi đi học ĐH ( tính cho các bạn ở nông thôn phải học trọ xa nhà phải chi phí tiền ăn 1-2 tr/ tháng, tiền nhà và điện nước 1-2 tr/ tháng, tiền học phí 1-2 tr/ tháng tùy trường, tiền đi lại, sách vở, điện thoại…). Nếu các bạn học gần nhà hoặc học lực tốt thi vào được các trường công lập thì giảm được phần nào chi phí nhưng cũng vẫn tốn kém. Vậy tổng chi phí sau 4-5 năm sẽ lên tới 200-300 triệu đồng.
Sinh viên các trường công lập có thể dễ xin việc hơn trường dân lập, nhưng ra trường đều đối mặt với thực tế là xin việc phù hợp với các ngành nghề mình được đào tạo không hề dễ dàng. Trừ một số ít các bạn sinh viên xuất sắc và giỏi thực sự, và những bạn nào nhà có ” quan hệ”, có điều kiện tài chính để “lo” xin việc thì có thể tìm được việc làm ngay, nhưng chắc chắn cũng tốn kém và phải chấp nhận đồng lương khởi điểm không cao, nếu so với chi phí bỏ ra để đi học và đi xin việc thì cũng không thấm tháp gì.
Còn nếu bằng cấp và học lực không có gì nổi bật, ra trường nhiều bạn trẻ không thể xin được việc làm, thậm chí đi làm công nhân, một số công ty, nhà máy còn thẳng thừng loại ngay các ứng viên ghi trong hồ sơ là cử nhân hay học đại học ( do yếu tố tâm lý nhà máy chỉ cần người có đủ sức khỏe và chịu khó làm việc chứ không cần người có bằng cấp – trừ các công việc đòi hỏi chuyên môn mà số này thì rất ít ). Kết quả là nhiều bạn trẻ sau 5-6 năm đèn sách tốn kém hàng trăm triệu đồng, ra trường cầm tấm bằng trên tay với tương lai mờ mịt và chấp nhận làm mọi việc để kiếm sống mà chẳng cần đòi hỏi nghề nghiệp chuyên môn như mình được đào tạo. Nhắc đến chuyện này hẳn các bạn nhớ đến ” ông bố cử nhân trẻ” cầm tờ giấy xin việc đứng hàng tuần lễ dưới chân cầu vượt Mai dịch – Hà nội để mong có một công việc bất kỳ nuôi con.
Cầm tấm bằng trên tay, liệu đã bạn nào có ý tưởng hoặc kế hoạch cho tương lai chưa
Tâm lý của người dân VN sính bằng cấp, chữ nghĩa mà không chịu tìm hiểu và định hướng rõ ràng cho tương lai để có lựa chọn đúng đắn khi dấn thân vào giảng đường Đại học. Không thể phủ nhận nhân tài đất nước phần lớn phải qua đào tạo ở cấp bậc này và cao hơn, ở trong nước và nước ngoài nhưng cũng phải chấp nhận sự thật là phần lớn sinh viên ra trường thất nghiệp hoặc làm trái nghề. Trong khi đó tận dụng tâm lý trên, các trường tư thục dân lập đua nhau mở ra, thành lập mới hoặc xin mở thêm đào tạo CĐ-ĐH, với chất lượng đào tạo nhiều nơi không sát với thực tế, chất lượng đào tạo và đầu ra kém, mở ra đào tạo vì mục đích kinh doanh và lợi nhuận… dẫn đến dư thừa nguồn cung cho thị trường lao động đòi hỏi chuyên môn. Khi sinh viên chính quy các trường công lập mà chất lượng đào tạo đã được công nhận còn thất nghiệp hoặc làm trái nghề, thì còn nói gì đến sinh viên ” hệ B” hoặc SV các trường đào tạo ồ ạt chỉ để đáp ứng tâm lý ” có bằng cấp ” của các bạn trẻ.
Tóm lại học đại học hay không, trước tiên các bạn trẻ phải tự xem mình có phù hợp hay không, và tài chính gia đình ra sao để quyết định cho đúng đắn.
2. Nếu lựa chọn đi học trường trung cấp hoặc sơ cấp nghề nếu phù hợp
Đây có lẽ là hướng đi đúng cho nhiều bạn trẻ đặt trong bối cảnh nền kinh tế VN đang là nền kinh tế gia công, sử dụng sức lao động đơn giản, và đang trong quá trình hội nhập với các khối kinh tế trên thế giới như TPP. WTO, ASEAN…Ngày càng nhiều doanh nghiệp sản xuất nước ngoài đặt nhà máy tại VN, và cái họ cần là những công nhân hoặc lao động lành nghề, đào tạo tay nghề bài bản, có ý thức trong công việc, năng suất cao… chứ không phải là lao động chất xám, ” bằng cấp”. Nên nhớ là trình độ quản lý của các DN nước ngoài và VN trong quá trình hội nhập hiện rất cao, và họ chỉ cần lao động có đào tạo bậc cao ( CĐ, ĐH. trên ĐH ) số lượng rất ít, có kinh nghiệm cũng như kỹ năng ngoại ngữ, quản lý chín muồi đã được khẳng định chứ không phải là các cử nhân kỹ sư còn xanh xao vừa ra trường.
Không chỉ ở VN, tại các nước tiên tiến, sau khi học xong hệ phổ thông, các bạn trẻ cũng được định hướng rõ ràng và nhiều người lựa chọn cho mình đi học nghề ngay chứ không phải học bậc cao hơn. Nếu trong quá trình làm việc, có nhu cầu hoặc được yêu cầu, họ có thể tham gia học bậc đại học và cao hơn nếu thấy phù hợp và học để nâng cao trình độ cho chính công việc mình đang làm. Việc đi làm rồi mới đi học là hết sức bình thường ở các nước phương tây, khi mà SV sau khi đi làm đã tích lũy đầy đủ tài chính và tư duy về công việc và nghề nghiệp.
Chi phí học tại cấp bậc này cũng vừa phải , thời gian học ngắn vài tháng cho tới chỉ dưới 2 năm, thường là ngay tại địa phương nên cũng giảm thiểu tối đa gánh nặng cho gia đình các bạn khi quyết định học tại đây. Sau khi đào tạo, xin việc cũng dễ dàng nhất là với các bạn có kỹ năng và tay nghề tốt. Nhiều công nhân lành nghề hiện lương còn cao hơn cả các cử nhân kỹ sư bằng cấp.
3. Hướng đi làm ngay, hoặc học xong ở nhà giúp gia đình
Đúng, nếu gia đình các bạn không thể chu cấp đi học hơn nữa, hoặc các bạn đã có công việc chờ sẵn rồi, hoặc bản thân gia đình đang kinh doanh, sản xuất, làm nông nghiệp, chăn nuôi… và bạn có thể tham gia ngay mà không cần đào tạo gì cả. Đương nhiên nếu là lao động phổ thông 18 tuổi, không có tay nghề bằng cấp đi xin việc làm thì phải chấp nhận thu nhập thấp hoặc công việc thời vụ bấp bênh.
Và hướng tiếp theo là đi du học hoặc xuất khẩu lao động ( XKLĐ ) ra nước ngoài chúng tôi sẽ đề cập ở bài viết Phần 2
